Luzeeeeeago:
Maite Franko (Irun-Hondarribia, 1971), txipiroi-arrantzale eta lehorreko lamia baten zazpigarren alaba da. Familiaren ohitura zen seme-alaba bakoitzari arrain izen bat egokitzea. Maiteri antxoa deitu izan zioten nahiko heldua izan arte; amatasunarekin batera, balea; gaur egun berriz, izurde–irribarrea duena. Izurde-irribarrea duen neskari kostatu zitzaion lehen bainu luzea hartzea. Oinak bustitzen hasi zen lehendabizi, antzerkigintza, irakaskuntza, bikoizketa eta literaturaren ur handietan busti ere.
Ipuin-kontalaritzaren ozeano barea deskubritzean berriz, plisti-plasta!!, zeharo murgildu zen. Geroztik ere, 2.004 urtetik, bertan dabil zeharo murgilduta, ordutik hona (2.013ko udara) 1.700 saio eskainiz. Bertan, ahoz aho nabigatutako ipuinak, argitaratu berriak zein berak sortutakoak jolas, asmakizun, kantu eta dramatizazioekin nahasten dira, barruan umore, misterio, mezu positiboak eta kresala ugari daramatzatelarik. Izurde-irribarrea duen neskak ume txikiak, koxkorrak, gazteak, helduak, aitona-amonak …, guztientzat badu zer kontatu eta zer kantatu, ixtorio eta mixterio franko, zirrara eta ikara nahiko.
Urpean aurkitu ditu bidean galdutako ipuinak; urpean entzun baleen sabeletako antzokietan kontatzen zirenak; urpean jaso ere dortokek egunetan eta egunetan zehar azaldutako epopeia luzeak. Izurde-irribarrea duen neskak kontaketa modu anitzak erabiltzea maite du. Hasi hitzaren biluztasunetik eta jarraitu zerbaitek edota norbaitek kentzen diolarik hitzari biluztasunak sortzen dion lotsa (ulertu ez duenak ulertu dezan, panpinez edo umeen parte hartzeaz kontatzea ere gustukoa du, tarteka bada ere.) Gaiak ere anitzak izaten dira saioetan, nahiz eta azkenaldi honetan, eskaera olatuei erantzunez, monografikoak ere barra-barra ari den sortzen. Monografikoei dagokienez, berak sortutako ipuinetan oinarritutako (eta material didaktikoaz lagundutako) Berdinola eta Babesola izeneko programak ere badaramatza zenbait udalerritan gai jakinak lantzeko (egun, 2013 urtea, Zarautz eta Hernanin).
Parekidetasuna, Kulturartekotasuna eta Drogamenpekotasunaren prebentzioa dira programa hauetako gaiak.
Antzezle gisa Dar-dar antzerki taldearekin ibilitakoa dugu, hiru lanetan parte hartuz. Telebistari dagokionez, Goenkalen Gemmaren paperean 2002an ikusi ahal izan genuen hainbat hilabetetan, baita haren ahotsa oso tarteka entzun ere marrazki bizidunetan, Rantaro-n Shinbeiren papera eginez eta han-hemenka oso lan episodiko txikiak gauzatuz.
Idazle lanetan ere badabil, eskarmentu handikoa ez bada ere (badakizu, ur azpian idaztea konplikatu samarra da, baita txipiroi-tinta erabilita ere). Aipagarrienak, umeentzako liburu bat (2004, Ixone isilik, Aizkorri argitaletxekoa), Dar-dar antzerki taldeak taularatutako bi antzezlan, hainbat aldizkaritan ipuinak, euskara ikasteko materiala (Gipuzkoako AEKn) eta 2012z geroztik www.ttiklik.com izeneko webgunean, oparipuinen atalean daraman lana (bertan ipuin pertsonalizatuak idatzi eta argitara ematen ditu).
Irakaskuntzan eta hezkuntzan berriz, pedagogian lizentziatu ondoren (1993), euskara irakasle gazte zein helduekin (Irungo AEKn, zazpi urtez), antzerki irakasle ume zein gaztetxoekin (Hondarribiko ikastolan sei urtez) eta hainbat tailerretako dinamizatzaile ibilitakoa dugu (sormena eta kontaketa, tarteka).
Beraz, badakizu, marinel; badakizu, arrantzale; badakizu, kresala zale: ipuinen ozeano barean zabiltzala antxoa eta balea izandako izurde-irribarreko neska topatzen baduzu, igo ezazu zure itsasontzira, eta, trukean ezagutzen dituen istoriorik ederrenak kontatuko dizkizu. Eta haren hitzak biluztea lortuz gero, agian irribarre hori gainetik kendu ezinda zergatik ote dabilen ere azalduko dizu.
